In de achttiende eeuw was Broek in Waterland een beroemd dorp vanwege haar grote rijkdom en schilderachtigheid. Het was echter Neeltje Pater (1730-1789) die haar woonplaats op de kaart zette. In haar tijd was zij de rijkste vrouw in de Nederlandse Republiek en zij stond op vierde positie van meest vermogende Nederlanders. Haar naam werd befaamd vanwege haar enorme nalatenschap van ruim vier miljoen gulden, die werd betwist door vele vermeende erfgenamen tot aan de Tweede Wereldoorlog toe. Tegenwoordig zou deze een waarde hebben van ten minste een miljard gulden of een half miljard euro. Maar het was wel Broek in Waterland die haar rijkdom mogelijk maakte. Dus het dorp komt net zo goed deze eer toe. Tot ver in de achttiende eeuw kende Broek een forse groep ondernemende en rijke kooplieden. Het lag slechts enkele kilometers ten noorden van Amsterdam en zij handelden via deze stad op de Oostzee, Frankrijk en vele andere landen. Zo bouwden zij grote kapitalen op, die voor een groot deel door vererving bij Neeltje Pater terecht kwamen. Zij was de laatste van haar familie en verzamelaar van minstens zeven erfenissen.
In dit boek staan de kooplieden- en regentenfamilies van Broek in Waterland in de achttiende eeuw centraal. Wie waren zij en wat waren hun activiteiten? Al in de zeventiende eeuw werd er intensief handel gedreven door de Broeker kooplieden. Dit ging door tot ongeveer het midden van de achttiende eeuw, waarna de kooplieden steeds meer als renteniers gingen leven. Bovendien stierven de vooraanstaande koopmansfamilies één voor één uit, zoals Verlaan, Mars, Pater, Timmerman en Ploeger. Van hen bleven alleen de families Bakker en Koker voortbestaan. Zij kregen het grootste deel van deze nalatenschappen in handen en zij konden op comfortabele wijze rentenieren. Lange tijd bleef Broek in Waterland nog relatief welvarend, tot rond 1850 ook hier de armoede toesloeg.
In deze studie wordt ingegaan op de regenten en hun families, de kooplieden en hun commerciële activiteiten in handel, walvisvaart, verzekeringen en beleggingen. Daarna volgen hun grote nalatenschappen met aandacht voor de erflaters en de begunstigden, onder wie verschillende predikanten. Verder komt de leefstijl van de Broeker kooplieden en renteniers aan de orde, met name de woninginrichting, tuinarchitectuur en sociale cultuur. Het persoonlijke leven van het echtpaar Cornelis Schoon en Neeltje Pater wordt afzonderlijk belicht. Ten slotte wordt een indruk gegeven van het imago van het dorp aan de hand van de reisverhalen van vele buitenlandse gasten die Broek bezochten. Genealogische bijdragen over de zeven belangrijkste en bovengenoemde koopliedengeslachten zijn in de bijlagen te vinden.
Dr. Jochem Kroes, Het dorp van Neeltje Pater. De kooplieden- en regentenfamilies van Broek in Waterland in de achttiende eeuw (’s-Gravenhage, Stichting De Nederlandse Leeuw, 2022).
Werken uitgegeven door het Koninklijk Nederlandsch Genootschap voor Geslacht- en Wapenkunde, nr. XXVII;
487 blz., 249 kleurenafbeeldingen, 17 tabellen en 16 genealogische schema’s, gebonden, omvang 24 x 16 cm.
Verschijningsdatum: voorjaar 2022.
De verkoopprijs is Euro 25 (exclusief verzendkosten).
Het boek is te verkrijgen via de website van de Stichting Leoliber (www.leoliber.nl), ressorterend onder het Koninklijk Nederlandsch Genootschap voor Geslacht- en Wapenkunde (KNGGW) en de Stichting De Nederlandse Leeuw (website www.knggw.nl).
Uw bestellingen op deze site worden verwerkt door Uitgeverij Verloren, Torenlaan 25, 1211 JA Hilversum, tel. 035 – 685 9856, email info@verloren.nl